Voor wat betreft verlof buiten de reguliere vakanties kan de rector op grond van "gewichtige omstandigheden" aanvragen voor ten hoogste tien dagen toekennen (voorbeelden zijn de specifieke aard van het beroep van een van de ouders, sommige godsdienstige plichten, familieomstandigheden en medische of sociale redenen). Toestemming wordt alleen verleend wanneer het verzoek redelijk is en de bezigheden waarvoor vrij wordt gevraagd, niet op een ander tijdstip kunnen plaatsvinden.
Het is niet altijd makkelijk aan te geven wat redelijk wordt gevonden, daarom een enkel voorbeeld: redelijk is een verzoek om vrij om het 50-jarig huwelijk van opa en oma te kunnen vieren, niet redelijk is een verzoek om huiswerkvrij voor een gewone verjaardag in het gezin.
Voor verlof langer dan tien dagen wordt een aanvraag beoordeeld door de leerplichtconsulent.
Aangezien zo'n beslissing van de rector of leerplichtambtenaar door de rechter wordt gezien als een beschikking in de zin van de Algemene Wet Bestuursrecht moet rekening gehouden worden met de daarbij geldende termijnen en procedures. Voor ouders betekent dit dat zij een aanvraag tenminste twee maanden tevoren moeten indienen, om ruimte te hebben voor de eventuele bezwaarprocedure.
De rector is verplicht al het gevraagd en verleend of geweigerd verlof te registreren en deze gegevens aan de leerplichtconsulent ter beschikking te stellen. Ongeoorloofde afwezigheid en twijfelachtige ziekmeldingen (al dan niet bij geweigerd verlof) worden gecontroleerd en terstond aan de leerplichtconsulent gemeld, zodat eventueel sancties kunnen worden toegepast.
In dit kader meldt de leerplichtconsulent nog dat de minister er voor alle duidelijkheid in een memorie van toelichting bij de verlofbepalingen op heeft gewezen, dat de behoefte aan een wintersportvakantie, een eerder vertrek naar de vakantiebestemming of een langer verblijf in het land van herkomst geen beroep op extra verlof rechtvaardigen. Dit wordt beschouwd als luxeverzuim.
Bij overtreding van de regels kan de rector, maar ook de ouders en tegenwoordig ook de leerplichtige van 12 jaar en ouder een straf worden opgelegd tot een maximum van één maand hechtenis of een forse geldboete.
Verzoek om bijzonder formulier